Vagar-imi Mittarfiup allilerneqarnera tamatumalu kingorna takornariartitsinermi aammalu savalimmiuni inuiaqatigiinnut sunniinera 19. januar 2019 Jákup Sverri Kass, mittarfimmi pisortaasimasoq aammalu Kalaallit Airports A/S-imi siulersuisunut ilaasortaq. Lektor på Savalimmiuni Center for Maritime and Engineering Studies-imi lektori, kiisalu allani 1
Vágar Streymoy Airport Tórshavn 2
Sørvágur 3
Vagar-imi Mittarfiup allilerneqarnera Immikkoortoq 1: 1250-miit 1799 meterimut mittarfiup tallineqarnera Timmisartut annerusut Ungasinnerusumut Timmisartumik angallavinnut nutaanut periarfissaqalerneq Suliaqartunut nutaanut aamma unammilleqatigiinnermut periarfissaqarneq Immikkoortoq 2: Timmisartunut nunaminertaq, terminali, sullissinermut illutat il.il. Timmisartunik amerlanerusunik anginerusunillu sullissineq Ilaasut amerlanerusukkaarlugit sullissineq Terminalip illutaani allanngorartitsisinnaanerulerneq periarfissaqarnerulernerlu Maleruagassat atuuttut naapertorlugit airside nutarterneqarnera Nunamiittuni sullissineq pitsaanerusoq 4
Mittarfimmi angallavimmi timmisartunut siusinnerusukkut atorneqartunut assersuutit Bae 146-200 AVRO RJ85/RJ100 PAX: 92 PAX: 94/97 Dist.: 2.200 km Dist.: 2.795 km 5
2012-imi mittarfiup tallineqareernerata kingorna timmisartunut assersuutit A321 PAX: 236 A320 NEO PAX: 164 A320 PAX: 168 A320 (WL) PAX: 168 A319 PAX: 144 MD83 PAX: 168 6
Mittarfimmi pisoqqami aamma nutaami ornigassat Mittarfik 1250 m. København 1343 km London, Stansted 1218 km Kirkenes, Norge 1850 km Mittarfik 1799 m nutaaq New York 4951 km Mallorca 2593 km Rom 2596 km Gran Canaria 3837 km Istanbul 3347 km 7
Terminalip illutaata allilerneqarnera Terminalip illutaa Maannakkut aammalu naatsorsuutigineqartut ilaasut amerlanerulersut sullinnissaannut terminalip pisoqqap allilerneqarnera Illutaa allanngorartitsiviusinnaasoq aammalu allilerneqarnissaa periarfissaqartoq Avatangiisitigut anguniakkat aamma ingerlatsinermut aningaasartuutit appasinnerusut Timmisartunit annerusunit ilaasut iliuuseqafiginissaannut inissaqartitsineruneq Sullivimmi avatangiisit pitsaanerusut aamma suliaqarnerit sunniuteqarluarnerunissaannut periarfissaqarneq Suliaqartunut amerlanerusunut inissaqartitsineq Niuernermik tunngaveqartumik ingerlataqarnernik ineriartortitsinissamut periarfissaqarneq 8
Timmisartunut nunaminertap, sullissinermut illutat aamma biilit uninngasarfiisa allilerneqarnerat Timmisartunut nunaminertaq Timmisartut anginerusut amerlanerusullu Airside tamarmiusup allatut aaqqissuunneqarnera Sullissinermut illutat Taakkua ilai isumannaallisaavimmut nutaamut nuutinneqarput Suliaqarfinnut qanittumi illoqarfimmi sullissiviusumi ataatsimoortinneqarput Sulisut ataatsimoortillugit Biilit uninngasarfii 2018 Biilit uninngasarfii aaqqissuuteqqinneqarput aammalu uninngasarfiit 360-iniit 820-inut amerlineqarlutik 9
Missingersuutit Immikkoortoq 1: 1799 meterinut mittarfiup tallineqarnera Immikkoortoq 2: Terminali, mittarfiup saavani nunaminertaq il.il. Missingersuutit 221 mio DKK 144 mio DKK 365 mio DKK 10
Piffissamut pilersaarut Immikkoortoq 1: Mittarfiup tallineqarnera Suliassaq, neqeroortitsineq aamma isumaqatigiissut Maj 2009 Marts 2010 aallartinnera Maj 2010 tunniunneqarnera Dec. 2011 J&K Petersen, entreprenørit, ulloq unnuarlu sulineq aammalu suliassami 80-it missaannik sulisoqarluni. Immikkoortoq 2: Terminalip, timmisartunut nunaminertap il.il. allilerneqarnerat Illuliassanut pilersaarut, tamakkiisunut pilersarut aasaq - ukiaanera 2011 Suliassaq, neqeroortitsineq aamma isumaqatigiissut upernaaq 2012 ukiaanera 2012 Piffissaq sanaartorfiusoq ukiaanera 2012 juni 2014 Articon, entreprenørit, pilersuisorrineqartut peqatigalugit, suliassami amerlanerpaammata 100 angullugit sulisoqarpoq. 11
Mittarfiup tallineqaneranut annertussutsit pingaarnerit Assaaneq qaartiterinerlu 1.4 mio m 3 Qaartiterinernut qillerineq 130 km Ungalut utaqqiisaasut aamma ataavartut 10 km Sullissinermi aqqusernit 7 km Ruujorit aqqusersuutit 6 km Asfaltilersuineq 12.000 ton 12
Mittarfiup tallineqarnera Mittarfiup kujataani assaaneq 13
Mittarfiup tallineqarnera Sumiiffik qaartiteriviusoq 14
Mittarfiup tallineqarnera Mittarfiup kangiani immiineq 15
Inerneri Mittarfiup isua kangilleq Mittarfiup isua killeq 16
Inernera piffissamik eqquisarnermik malunnaatilimmik pitsanngortitsisoq Mittarfik 1799 m Kimmut 199 m Kangimut 350 m ILS 30 (LLZ, GP, DME) Centerlights Flashlights Ø aamma V RCMS lightsteering Isumannaallisaavik 300 m RNP AR 0.1 system 17
Terminali aamma sullissinermut illutat nutaat 17. juni 2014 ammarneqarput 18
19
Terminalip illutaa pisoqaq aamma nutaaq Terminalip aamma sullissinermut illutat 2014-imi allilerneqarnerisa siornatigut aamma kingorna Inerneraa terminali 4000 kvm. Aamma sullissinermut illutaq 3500 kvm. 20
1978 2018 ilaasut ineriartornerat 2018-imi ilaasut 377.813-iupput imaluunniit 2017-imut sanilliullugu 10,7% Atlantic Airways 2006-imiit kisermaassereernerata kingona SAS 2017-imi martsimi savalimmiuni niuerfimmiilerpoq. Missiliorneqarpoq SAS niuerfimmi 20%-inik ingerlataqartoq. Savalimmiormiut 10-iuppata 8-it pingaarnertut suli Atlantic aqqutigalugu timmisartortarput, pingaartumik takornariat SAS aqqutigalugu timmisartortarlutik. Savalimmiunut tassanngaaniillu billetsit akii mittarfiup tallineqareernerata kingorna aammalu niuerfimmi unammilleqatigiittoqalernerani 30%-imik apparput, aammalu timmisartumut billetsit allanngorarnerujussuanngorlutik. Unammilleqatigiittoqaraluartoq Atlantic 2017-imi sinneqartooruteqarpoq. Piffissani angalaffiunerpaasuni inissat amigartarnerat ajornartorsiutajunnaarpoq. 21
Tikittut aallartullu amerlassusaat 6000,00 Tikittut aallartullu amerlassusaat 5000,00 4000,00 3000,00 2000,00 1000,00 0,00 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 22
Angallaviit ineriartornerat Københavnimut tassanngaaniillu ullut tamaasa aallartut amerlanerusut Billund-imut, Bergen-imut aamma Reykjavik/Keflavik-imut sapaatit akunnerikkaartumik aallartut amerlanerit Edinburg-imut, Mallorca-imut, Barcelona-imut, Aalborg-imut, Lissabon-imut aamma Gran Kanariaimut piffissani aalajangersimasuni timmisartuussinerit 2019-imi aasaanerani ornigassaq nutaaq tassaavoq Paris aammalu 2019-imi ukiaanerani New York 23
Nassiussanik assartuineq 2000,00 1800,00 1600,00 1400,00 1200,00 1000,00 800,00 600,00 400,00 200,00 Nassiussanik avammut assartuinerup ineriartornera 0,00 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 SAS Savalimmiut kapisilinnik avammut nioqquteqartuisa annersaannut kapisilinnik avammut nioqquteqarnissaq pillugu isumaqatigiissuteqarpoq, taakkua ullut tamaasa Københavnimut timmisartuunneqartarlutik, tamatumalu kingorna Københavnimiit SAS-ip timmisartuinik nunarsuup sinneranut siammarterneqartarlutik. 24
Vagar-imi Mittarfimmut erniat akilersuutillu kingorna inernera 15 Erniat akilersuutillu kingorna Vagar-imi Mittarfimmut angusat 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017-5 -10-15 25
Mittarfimmut akitsuutit mittafik tallineqarmalli appatinneqarput aammalu Visit Faroe Islands-imut missingersuutit qaffasinnerulerlutik Ilaasunut akitsuut 2014 185DKK Ilaasunut akitsuut 2016 165DKK Ilaasunut akitsuut 2019 140DKK Pisortani ilaasunut akileraarut 65DKK Vagar-imi Mittarfiup maannakkut 2MDKK-inik angallavinnik ineriartortitsinermut aningaasaateqarfeqalerpoq Visit Faroe Islands support. Savalimmiuni naalakkersuisut, nittarsaassineq siuarsarnialugu aammalu savalimmiuni takornariatitsineq, pinngortitaq, takornariartitsinermi suliffissuaqarneq aamma attaveqarneq takornariat amerliartornissaasa naatsorsuutineqarnerannut piareersarniarlugit Visit Faroe Islands-imut tapersiissutitik 8MDKK-niit 16MDKK-inut 2013-imi marloriaatinngortippaat. Nunani avannarlerni kattuffiit aamma aningaasaateqarfiit assigiinngitsut aqqutigalugit tapersiisarput. 26
Sammineqartut allat aammalu Savalimmiuni timmisartumik angalanerup iluani angusat malittaasut Mittarfik allanngorarsinnaasunik sulisoqartoq security-mik, qatserinermik aamma aserfallatsaaliuinermik suliaqarfiusinnaasoq Sulisut amerlanerusunik piginnaasaqartilerlugit taamaaliornermilu ulloq suliffiusoq imaqarnerutilerlugu aamma mittarfik piukkunnartunik sulisoqarrtillugu aammalu nalunaaquttap akunneri suliffiusut iluaqutaanerulersillugit Pilersaarusiornermi, allilerinermi aammalu atuilernerup kingorna mittarfik savalimmiormiunik aamma nunanit allamiunik siulersuisunut ilaasortaatitaqarpoq siunnersorteqarlunilu Mittarfiup allilerneqarnera pingaartumik entreprenørinit savalimmiormiunit suliarineqarpoq, taakkua siunnersortit savalimmiormiut aamma nunanit allamiut peqatigalugit, tamatuma kingorna allat peqatigalugit sanaartornermut suliassanut neqeroornissamut periarfissaqarsimallutik Savalimmiuni aamma nunani allani. Billetsit akiisa apparnerisigut savalimmiormiut nunani allaniittut amerlanerusut sulinngiffeqarlutik, katittuliarlutik, ilisinerni peqataajartorlutik ilaalu ilanngullugit angerlamut angalasalerput taamaaliornikkullu Savalimmiunut qaninnerusumik atassuteqalerlutik. Pingaartumik imarsiortut savalimmiormiut aammalu inuit nunani allani sulisut, billetsit akiisa apparnerisa kingorna unammillersinnaassuseqarnerulerput Pisortat ilinniartunut aamma pisortani sulisunut timmisartumut billetsini sipaaruteqarput 27
2020-imi akunnittarfiit nutaat Hotel Hafnia Tórshavn-imi 123-inik initalimmik akunnittarfimmik nutaamik sanaleruttorpoq. 2020-imi maajimi naammassissasoq naatsorsuutigineqarpoq Atlantic Airways (pisortat aktiaatileqatigiiffiat) 126-inik initalimmik akunnittarfimmik nutaamik sanaartulerutorpoq, Hilton-ip ingerlataanni ilaalertussamik. 2020-imi maajimi naammassissasoq naatsorsuutigineqarpoq Hotel Føroyar suliffissuata taamatuttaaq 25-inik initalimmik nutaamik immikkoortortamik allilerivoq, aammalu 70-inik initalimmik allamik akunnittafiliornissaq pilersaarutigalugu. 28
Takornariartitsisanerup inuiaqatigiillu iluanni ineriartorneq 2016-imiit 2017-imut savalimmiuni akunnittarfinni unnuisut 159.759-iniit 174.650-inut amerlisimapput + 9% AirBNB atolugu unnuinerit 2007-imi 25.000-inut nalilerneqarlutik Ukiuni 2011-imiit 2016-imut takornarianit ataatsimut katillugu kaaviiaartitat, avammut nioqquteqarnerup nalingatut naatsorsorneqartut, 606MDKK-nut imaluunniit Savalimmiut ataatsimut katillugu avammut nioqquteqarnerata nalingata 6.4%-anut, 2016-imi var 9.5MIADKK-iusumut, nalilerneqarpoq. 2011-imi takornariartitsineq, avammut nioqquteqarnerup nalinganit 384MDKK-inik pissarsiviuvoq. Naliliisoqarpoq ukioq tamaat sulisussat toqqaannartumik takornariartitsinermut tunngassuteqartut 2016-imi 607- inik amerlassuseqartut, 2011-imi 385-iusimallutik. Paasissutissat inuiaqatigiinnut tunngasut allat Ukiuni kingullerni 10-ini Savalimmiuni innuttaasut 48.554-iniit (1. nov. 2008) 51.237-inut (1. nov. 2018) amerlisut misigineqarpoq. Tassa imaappoq ukiuni 10-ini 5%-imik amerlillutik. 1. des. 2017-1. des. 2018 amerlissutaat 1,8%-iuvoq Kinguaassiornerup 2.5%-iunerat, qimagullutik nutsertoqannginnerulernera aamma savalimmiormiut nunani allani; pingaartumik Danmarkimi najugaqartut uterlutik nutsernerulerneri ataqatigiissillugit taamatut isikkoqarpoq. 1. november 2018 suliffissaaleqisut taamaallaat 1.2%-iupput. Savalimmiut EU-mit sulisussanik tikisitsisarnermut tunngatillugu Danmarkimut eqaatsorujussuarmik aaqqissuussinermut isumaqatigiis-suteqarpoq taannalu Savalimmiuni suliffissaaleqisut 3.4% inorlugit amerlassuseqalerpata atuutilissaaq. Inuit amerlassusaat Inunngortut amerlanerusut Ilanngaaseereernermi nuuttut Innuttaasut amerlinerat 29
Inassuteqaatit Isumaqarpunga suliassat taamatut angissuseqartoq, kalaallinik sulisussanik ullumikkut Kalaallit Nunaata avataaniillutik sulisunik pilerilersitsisinnaassasoq. Suliassanut piungasunut pisussanngortunut taakkununnga tunngatillugu, aammalu tamatuma kingorna inuussutissarsiornermi suliassaqarfinnut suliassanit malittaasumik sunnerneqartussanut tunngatillugu. Taamaattumik politikerit soqutigisaqartullu suliassat oqaluuserinissaannut piffissamik atuinissaat pingaaruteqarpoq. Savalimmiuni allilerinissanut inissiivissanullu tunngatillugu ukiut 30-it missaanni oqallittoqarpoq, kisianni aalajangiisoqareernerani politikerit suliassaq oqallisigilluarpaat tapersersorlugulu. Tamanna mittarfimmut taassumalu tusaamasaaneranut nukittorsaataavoq. Politikerit soqutigisaqartullu mittarfinnik takornariartitsinermik assartuinermillu suliaqartut akitsuusiiffiginissaat ussernartorsiorfigilissangikkaat sakkortuumik siunnersuutigissavara, tassami timmisartuutileqatigiiffiit akigititanut malussarissorujussuummata. Tamanna pingaartumik aallartisarnermi aammalu ukiut 5-iniit 10-inut siullernut pingaaruteqarpoq; angallannerup assartuinerullu qanoq ineriartornerata ingerlanissaa takusinnaalernissaata tungaanut. Naggataatigut inassutigiinnarsinnaavara, Visit Greenland nittarsaassinermut nukittorsarneqassasoq aammalu takornariat amerlisinnaanerannut Kalaallit Nunaat piareersarneqassasoq. 30
Qujanaq tusarnaarassi 31